Του Χρυσόστομου Άγουρου

Στο σύγχρονο ποδόσφαιρο οι απαιτήσεις που πηγάζουν από την προπονητική και αγωνιστική διαδικασία είναι πολυδιάστατες και πολύπλευρες. Οι σπουδαιότερες τάσεις στις μέρες μας είναι οι παρακάτω:

• Άριστη τεχνική υπό πίεση
• Συνδυαστικό παιχνίδι – Συντονισμός
• Πιεστική άμυνα
• Ευελιξία στην τακτική
• Πολυσύνθετοι σταρς
• Ελκυστικότητα παιχνιδιού

     Η πρώτη τάση που συναντάμε είναι η άριστη τεχνική υπό πίεση αντιπάλου. Τεχνικές δεξιότητες είναι όλες οι μορφές κίνησης του σώματος με την μπάλα (κίνηση με μπάλα, μεταβίβαση / σουτ και έλεγχος της μπάλας. Η ακρίβεια στην εκτέλεση των τεχνικών κινήσεων κάτω από υψηλή πίεση σε όλες τις αγωνιστικές φάσεις, είναι ένα από τα στοιχεία που καθορίζουν την επιτυχία ή την αποτυχία της κάθε ομάδας. Η εξαιρετική επιδεξιότητα των παικτών με την μπάλα, για γρήγορες λύσεις, σε δύσκολες αγωνιστικές καταστάσεις, δημιουργεί τεράστια προβλήματα στις αντίπαλες ομάδες. Περαιτέρω, άλλος ένας σημαντικός παράγοντας που εμφανίζεται στην πρώτη τάση είναι η τεχνική ανάλογα με τις αγωνιστικές θέσεις των παικτών. Η τεχνική στην άμυνα προϋποθέτει τη διεκδίκηση, το διώξιμο και την προώθηση της μπάλας προς το κέντρο. Η τεχνική στο κέντρο χαρακτηρίζεται από τη διεκδίκηση, την τεχνική που αφορά τη δημιουργία επιθετικού παιχνιδιού (μεταβίβαση με ακρίβεια, προώθηση της μπάλαςστην επιθετική ζώνη) και η τεχνική στην επίθεση διακρίνεται από τη διεκδίκηση, το αποτελεσματικό τελείωμα επιθετικής φάσης (ντρίπλα, σουτ, κεφαλιά κλπ.). Εκτός των άλλων και ο τερματοφύλακαςείναι ένας από τους παίκτες που χρειάζεται να κατέχει άριστη τεχνική υπό πίεση, καθώς το παραμικρό λάθος μπορεί να αποβεί μοιραίο για την ομάδα του. Ειδικότερα, ο τερματοφύλακας του αύριο θα πρέπει να διαθέτει:

       Από την πλευρά της στατιστικής οι απώλειες της μπάλας από λάθη τεχνικής φτάνει το 50% (π.χ. κακές μεταβιβάσεις, κακή ικανότητα χειρισμού της μπάλας – άσχημη υποδοχή) ενώ οι άστοχες τελικές προσπάθειες προς την εστία κατέχουν το 6%.

       Τα χαρακτηριστικά της πρώτης τάσης βελτιώνονται με συνεχή προπόνηση. Έτσι, κατά την προπόνηση, η εκτέλεση των διάφορων τεχνικών στοιχείων θα πρέπει να πραγματοποιείται σε υψηλό ρυθμό, σε μικρούς χώρους και υπό την πίεση αντιπάλου. Οι διάφορες τεχνικές κινήσεις θα πρέπει να εκτελούνται με ακρίβεια και ανάλογα με την αγωνιστική θέση («τεχνική των αγωνιστικών θέσεων»). Η χρήση διαφόρων αγωνιστικών παιχνιδιών θα πρέπει να στοχεύει στη βελτίωση διάφορων τεχνικοτακτικών στοιχείων.

   Η δεύτερη τάση που είναι ορατή στον τρόπο, με τον οποίο παίζεται το σημερινό ποδόσφαιρο, είναι το συνδυαστικό παιχνίδι. Η ασφάλεια της μπάλας και το συνδυαστικό παιχνίδι σε όλες τις αγωνιστικές καταστάσεις είναι χαρακτηριστικά που δείχνουν την ποιότητα μιας ομάδας. Η δημιουργική ανάπτυξη του παιχνιδιού από πίσω είναι άλλος ένας παράγοντας που ξεχωρίζει τις «μεγάλες» από τις «μικρές» ομάδες. Επιπροσθέτως, στοιχείο του συνδυαστικού παιχνιδιού είναιτο γρήγορο και ευέλικτο παιχνίδι με μικρές ή και με μεγάλες μεταβιβάσεις χρησιμοποιώντας το πλάτος και το βάθος της επίθεσης. Παράλληλα, η απελευθέρωση από το έντονο πρέσσινγκ του αντιπάλου και οι συνδυασμοί με ρίσκο διαμορφώνουν το συνδυαστικό παιχνίδι. Ο συντονισμός με και χωρίς μπάλα και η ταχύτητα ενέργειας του κάθε παίκτη καθορίζουν την εξέλιξη της κάθε φάσης του παιχνιδιού αλλά και ολόκληρου του αγώνα. Ο συντονισμός των κινήσεων σε συνδυασμό με εκτέλεση των τεχνικών και τακτικών στοιχείων δημιουργεί πολλά προβλήματα στο αγωνιστικό κομμάτι της αντίπαλης ομάδας. Για να συμβεί αυτό χρειάζεται ευέλικτος και συντονισμένος χειρισμός της μπάλας και του σώματος. Ο καλός συντονισμός στο τρέξιμο, μικρών και μεγάλων αποστάσεων, αλλά και ξαφνικών αλλαγών στην κατεύθυνση και στην ταχύτητα των παικτών αποπροσανατολίζει τον αντίπαλο.

      Από προπονητικής άποψης, για την καλύτερη λειτουργία του συνδυαστικού παιχνιδιού είναι απαραίτητη η προπόνηση διάφορες μορφές συνδυαστικού παιχνιδιού για αρκετό χρόνο Και η εκτέλεση διαφόρων αγωνιστικών παιχνιδιών τακτικής με στόχο την αλλαγή ρυθμού και την αλλαγή παιχνιδιού. Ταυτόχρονα ενδείκνυται η εκτέλεση συνδυαστικών ασκήσεων σε υποομάδες (ασκήσεις με μικρό αριθμό παικτών όπως συναντάμε σε καταστάσεις αγώνα). Ακόμα, η προπόνηση για τη βελτίωση του συνδυαστικού παιχνιδιού οφείλει να είναι εξειδικευμένη και να συμφωνεί με τις απαιτήσεις της συνεργασίας των υποομάδων στον αγώνα.

        Η πιεστική άμυνα εμφανίζεται ως τρίτη τάση. Εν προκειμένω, Οι ομάδες προσπαθούν να πιέσουν τους αντιπάλους τους για να εμποδίσουν την οργάνωση του παιχνιδιού τους, αφού αυτό αποτελεί τον κύριο σκοπό της αμυντικής στρατηγικής. Στην πραγματικότητα όμως ο στόχος της άμυνας είναι διαφορετικός. Αρχικά η πίεση επιχειρείται ενεργητικά με προσανατολισμό στη μπάλα. Αυτή είναι η βασική αρχή. Επιπρόσθετα, ανάλογα με τη φάση, ενεργούνται διαγώνιες μετακινήσεις των παικτών σε σχέση με τη θέση του κατόχου της μπάλας με στόχο να ελαττωθούν οι χώροι επίθεσης των αντιπάλων και να τεθεί ο αντίπαλος σε μειονεκτική θέση υπό πίεση. Από την άλλη πλευρά, το πρέσσινγκ, το οποίο νοείται ως η προσπάθεια πίεσης του αντίπαλου όταν αυτός έχει την κατοχή της μπάλας απότελεί ένα ακόμη χαρακτηριστικό της πιεστικής άμυνας. Το γρήγορο πρέσσινγκ έχει στόχο την καταστροφή της ανάπτυξης του παιχνιδιού του αντιπάλου. Είναι μια επιθετική τακτική και συνδέεται με τηνεπιθετική άμυνασε όλο το γήπεδο.Η βασική προϋπόθεση για την υλοποίηση του πρέσσινγκ είναι οι παίχτες να έχουν την νοοτροπία να επιτίθενται με ή χωρίς τη μπάλα. Επίσης, θα πρέπει:

      Από την άλλη μεριά και σε όρους προπόνησης ο προπονητής θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του την απώλεια της μπάλας σαν ένα δείκτη της αξίας των παικτών του και ανάλογα να επιλέγει τον όγκο εξάσκησης της αμυντικής τακτικής με πολλές παραλλαγές στο πλάνο της αμυντικής συμπεριφοράς του αγώνα.

    Η ευελιξία στην τακτική συμπεριφορά είναι η τέταρτη τάση που χαρακτηρίζει το παιχνίδι όλων των ισχυρών ομάδων στην εποχή μας. Η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη ευελιξία αναφορικά με τα καθήκοντα των παικτών και σε σχέση με την αγωνιστική τους θέση, καθιστά πιθανότερη την επιτυχία σε μία ομάδα. Κατά την διάρκεια του αγώνα δε, Ο προπονητής παρακολουθεί την εξέλιξη του παιχνιδιού και προσπαθεί, όταν υπάρχει ανάγκη, να επηρεάσει τον αντίπαλο με την χρήση παραλλαγών στον τρόπο παιχνιδιού και στο σύστημα/σχηματισμό ανάλογα με την κατάσταση και τον ρυθμό του αγώνα. Για αυτό το λόγο, όλοι οι ποδοσφαιριστές της ομάδας θα πρέπει να κατέχουν πλούσιο ρεπερτόριο τεχνικοτακτικών στοιχείων, έτσι ώστε να μπορούν να αντιδρούν κατάλληλα και να προσαρμόζονται σε όλες τις αγωνιστικές φάσεις του παιχνιδιού.

     Για να κατορθώσει όμως μία ομάδα να είναι τόσο ευέλικτη τακτικά δεν φτάνει μόνο η υψηλή ποιότητα των παικτών αλλά και η τελειοποίηση όλων των στοιχείων του παιχνιδιού της ατομικής και υποομαδικής τακτικής που επιτυγχάνεται κατά την προπόνηση. Αντίστοιχα πρέπει να γίνεται συστηματική εκπαίδευση επάνω στο πλάνο τακτικής του παιχνιδιού αλλά και εκπαίδευση στην αλλαγή συμπεριφοράς της ομάδας από την άμυνα στην επίθεση και αντίστροφα.

    Η Πέμπτη τάση στο σύγχρονο ποδόσφαιρο εκφράζεται μέσω της απόκτησης πολυσύνθετων σταρς παικτών όπως είναι ο Μέσι, ο Ρονάλντο, ο Νέϊμαρ κτλ. Η κάθε ομάδα προσπαθεί να εντάξει σταρς μέσα στο υπάρχον τακτικό της πλάνο χωρίς όμως να περιορίζει την αγωνιστική ποιότητα αυτών των παικτών. Βέβαια υπάρχουν και παραδείγματα ομάδων με πολυσύνθετους σταρς που δεν μπόρεσαν να επιτύχουν αγωνιστικό ρυθμό. Και ποιος δεν έχει ακούσει την εποχή των «galacticos» στη Ρεάλ. Όλοι τους απίστευτοι παίκτες. Σε ποιον να... πρωτοσταθούμε, στον Ζιντάν, στον Ρονάλντο, στον Φίγκο, στον Μπέκαμ, στον Ρομπέρτο Κάρλος, στον Κασίγιας, ή στον Ραούλ; Παρόλα ταύτα, οι σημερινοί σταρς είναι περισσότερο πολυσύνθετοι. Όπως ο κάτοχος των πέντε «χρυσών» μπαλών, ο τοπ σταρ, Λιονέλ Αντρές Μέσι Κουτσιτίνι (Μέσι). Είναι καθοδηγητής και παράλληλα δεινός σκόρερ. Συνδυάζει την τεχνική τελειότητα και την πειθαρχία στην τακτική με υψηλό δείκτη φυσικής κατάστασης. Αυτοί οι παίκτες είναι πρότυπα για τους νέους αθλητές, οι οποίοι αμέσως προσπαθούν να τους μιμηθούν σε κάθε τους κίνηση μέσα στον αγωνιστικό χώρο.

      Για να δημιουργηθούν και άλλοι πολυσύνθετοι τέτοιοι παίκτες από τους οποίους μπορεί να αποκομίσει οφέλη ολόκληρη η ομάδα δεν αρκεί μόνο το έμφυτο ταλέντο, αλλά απαιτείται μέσα από την προπόνηση οι παίκτες αφενός να εκπαιδεύονται στην βελτίωση των ατομικών τους στοιχείων και αφετέρου να μαθαίνουν τα καθήκοντα τους σε σχέση με τη φιλοσοφία της ομάδας.

     Η ελκυστικότητα του παιχνιδιού, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, αποτελεί την τελευταία, από τις προαναφερθείσες, τάση της σύγχρονης ποδοσφαιρικής ανταγωνιστικότητας. Οι ποδοσφαιρόφιλοι σ΄ όλο τον κόσμο αγαπούν το επιθετικό ποδόσφαιρο με τους γρήγορους συνδυασμούς, τις εντυπωσιακές ντρίπλες και τα θεαματικά γκολ. Κορυφαίες ομάδες, όπως η Μπαρτσελόνα, η Ρεάλ, η Μπάγερ, δείχνουν τον τρόπο που παίζεται το μοντέρνο και επιτυχημένο επιθετικό ποδόσφαιρο. Όλοι οι παίκτες, μόλις η ομάδα κερδίσει την μπάλα, περνούν αμέσως στην επίθεση. Δεν περιμένουν μέχρι να ανασυνταχθεί η αντίπαλη ομάδα, αλλά αξιοποιούν αστραπιαία τα κενά στην αντίπαλη άμυνα. Δημιουργούν ευκαιρίες με ξαφνικούς συνδυασμούς απέναντι σε καλά οργανωμένες άμυνες. Χαρακτηριστικό στοιχείο αποτελεί, ο Χειρισμός της μπάλας με αυτοπεποίθηση από τον κάθε παίκτη. Επιπλέον ο παίκτης θα πρέπει να είναι έτοιμος να ρισκάρει σε διάφορες φάσεις του αγώνα και να αποδεικνύει θάρρος στις μονομαχίες. Οι μονομαχίες, στο σύνολο τους, πραγματοποιούνται σε διάφορες καταστάσεις στο έδαφος ή στον αέρα (εναέρια μονομαχία). Αυτός είναι ο παράγοντας που τις καθιστά δύσκολες και εντυπωσιακές. Οι μονομαχίες αποτελούν το 30% με 40% των ενεργειών ενός ποδοσφαιρικού αγώνα. Σε μια μονομαχία ένας παίκτης προκαλείται ή προκαλεί. Όταν ένας παίκτης βρίσκεται σε δύσκολη θέση προκαλεί σε μονομαχία τον αντίπαλο, είτε για να απομονώσει τον χώρο παιχνιδιού του αντιπάλου ή για να δημιουργήσει ελεύθερο χώρο σε συμπαίκτη του. Ο παίκτης κατά τη διάρκεια μιας μονομαχίας αντιμετωπίζει την ανάγκη της σύνθεσης, δηλαδή να μετουσιώσει τη σκέψη σε πράξη. Πρέπει να σκέπτεται και να παίζει την ίδια στιγμή.

      Στατιστικά μιλώντας, οι ομάδες που κερδίζουν τους αγώνες, κατά μέσο όρο κερδίζουν το 53,6% των μονομαχιών. Κερδίζουν τις περισσότερες μονομαχίες με μπάλα. Κερδίζουν τις περισσότερες μονομαχίες στην πρώτη ζώνη επίθεσης και χάνουν τις λιγότερες μονομαχίες στις ζώνες μπροστά στην αντίπαλη εστία.

       Βεβαίως και σε αυτό το στυλ παιχνιδιού σημαίνοντα ρόλο διαδραματίζει η προπονητική διαδικασία. Ο εκάστοτε προπονητής της ομάδας επιβάλλεται να δίνει στους παίκτες τις προϋποθέσεις για να αναπτύξουν την προσωπικότητα τους και τα ψυχικά τους χαρίσματα, όπως η δύναμη θέλησης, αυτοκριτική, ετοιμότητα για ρίσκο, επιβολή στις μονομαχίες κλπ. Τα παραπάνω αποτελούν σημαντικούς παράγοντες επιτυχίας. Από την άλλη μεριά, η ομαδική τακτική πρέπει να στηρίζεται και στις ατομικές ικανότητες των παικτών.

       Λαμβάνοντας υπόψη όλες τις τάσεις του σύγχρονου αγωνιστικού ποδοσφαίρου και την εξέλιξη τους στον χρόνο, εύκολα παρατηρούμε ότι και στο μέλλον το ποδόσφαιρο θα στηρίζεται στην ταχύτητα και τη γρήγορη εκτέλεση. Το παιχνίδι έχει γίνει γρηγορότερο, ενώ κάτω από την πίεση του αντιπάλου οι χώροι ολοένα περιορίζονται. Οι παίκτες με την μπάλα θα έχουν ακόμα λιγότερο χρόνο να προσανατολιστούν και να εκτιμήσουν την κατάσταση πριν ενεργήσουν. Οι παίκτες ως άτομα (και η ομάδα ως σύνολο) θα χρειαστεί να αναπτύξουν ακόμα περισσότερο τις τεχνικές και τακτικές απαιτήσεις του σύγχρονου παιχνιδιού. Οι γρήγοροι και ασφαλείς συνδυασμοί με κοντινές μεταβιβάσεις, αλλά και οι «solo» ενέργειες με φαντασία σε καταστάσεις 1vs1 θα αποτελούν αποτελεσματικά μέσα της επίθεσης. Η άριστη φυσική, πνευματική και ψυχική προετοιμασία των παικτών είναι απαραίτητη για να αντεπεξέλθουν στις σύγχρονες απαιτήσεις. Η συστηματική οργάνωση και ο κατάλληλος προπονητικός σχεδιασμός αποτελούν τη αναγκαία βάση για κάθε επιτυχία στο αγωνιστικό ποδόσφαιρο.