Από τις κεντρικές έννοιες στην ανθρώπινη ύπαρξη αναφέρεται η «εστία απόδοσης των αιτιών», όπως παρουσιάζεται στην επιστήμη της ψυχολογίας. Είναι «το ποιος φταίει για την κατάστασή μου», στην καθημερινότητά μας. Φταίω εγώ ή οι γύρω μου; Το «σύστημα» ή το «κράτος»;. Ο «υπεύθυνος» ή ο εκάστοτε «αρμόδιος»; Συνήθως φταίνε όλοι αυτοί και στο τέλος μπορεί να πω «ότι έχω κάνει και εγώ κάποια λάθη». Αλλά με παραπλανήσανε……..
Αναζητώντας την αιτία, είτε είναι στοιχεία του εαυτού μας, όπως η ικανότητα και η προσπάθεια που καταβάλλουμε, είτε στοιχεία του περιβάλλοντος, όπως η φύση του έργου που επιτελώ και η τύχη. Συνηθίζουμε να θεωρούμε ότι αν επιτυγχάνω οτιδήποτε, «εγώ το κατάφερα», αν αποτύχουμε «ήμουν άτυχος» ή «έπεσα θύμα» της εκάστοτε κατάστασης και των πρωταγωνιστών της.
Η Ελλάδα περιγράφεται ως μία από τις χώρες όπου η έννοια της τύχης εξακολουθεί να έχει μεγάλη βαρύτητα και πολλές φορές «ό,τι είναι να γίνει θα γίνει». Για ορισμένους είναι προστασία του εαυτού, για άλλους αδυναμία ανάληψη της ευθύνης, για τους περισσότερους φανερώνει μια παθητική στάση.
Πρόσφατη έρευνα για την χώρα μας σε ανθρώπους ηλικίας 15-34 ετών κατέδειξε «ιδιαίτερα» στοιχεία για τις αντιλήψεις των Ελλήνων της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας. Ρωτήθηκαν για τον παράγοντα που θα καθορίσει την εξέλιξή τους και ποιά είναι τα στοιχεία, τα οποία θα συνετελέσουν στην πορεία τους σε οτιδήποτε επιλέξουν.
Ένα ποσοστό 17% έχει την άποψη ότι η εξέλιξή τους καθορίζεται από την προσωπική τους προσπάθεια και τη «σκληρή δουλειά» . Το 27% θεωρεί την εκπαίδευση σημαντικό παράγοντα για να «πετύχεις» στη ζωή σου. Το συνολικό 44% θεωρεί ότι η οποιαδήποτε εξέλιξη καθορίζεται από «εσένα τον ίδιο». Αναρωτιέται κάποιος για τους υπόλοιπους, για την άποψη της πλειοψηφίας και το που αναζητούν εκείνοι την πιθανότητα εξέλιξης.
Το ποσοστό του 62% των Ελλήνων ηλικίας 15-34 ετών θεωρούν ότι η όποια επιτυχία στη ζωή ορίζεται από «παράγοντες-δυνάμεις που δεν ελέγχουμε». Εκφράζουν την τοποθέτηση ότι το περιβάλλον καθορίζει την πορεία σου.
Εκφράζεται μια αν μη τι άλλο παθητική στάση, όπου ο πρωταγωνιστής είναι το περιβάλλον, το οποίο και «ακολουθούμε» σε οποιαδήποτε κίνησή του. Περιμένουμε από τους «σημαντικούς άλλους» να προσπαθήσουν για εμάς, μένουμε και κλεινόμαστε στον εαυτό μας, όσο δεν δραστηριοποιείσαι δεν κερδίζεις και εμπιστοσύνη στον εαυτό σου και χωρίς να το κατανοήσουμε έχουμε εισέλθει σε ένα φαύλο κύκλο αδράνειας και αναμονής. Αδράνειας; Η ηλικιακή ομάδα που αναφέρεται, περνά κατά μέσο όρο 7,2 ώρες ημερησίως απασχολούμενη με οποιαδήποτε μορφή media. Είναι αδράνεια!
Όσο είμαι αδρανής τόσο δεν αντλώ εμπιστοσύνη για τον εαυτό μου. Αν βιώσω και μια αποτυχία τότε καλό θα είναι να την αποδώσω σε οποιοδήποτε άλλο γιατί το «βάρος» της μου είναι δυσβάσταχτο. Για το λόγο αυτό, πολλές φορές «μου φταίνε οι άλλοι»!
Γιάννης Ζαρώτης (Επιστημονικός συνεργάτης ΠΑΣ Νάξου)
